Σε μια εποχή που κυριαρχεί η μεγάλη, αστραφτερή αρχιτεκτονική οι Έλληνες Φοίβη Γιαννίση και Ζήσης Κοτιώνης προτείνουν ένα “φτωχό” έργο, που όμως κρύβει πολλά νοήματα, τα οποία καλούνται οι επισκέπτες να “διαβάσουν” και να προβληματιστούν.
Το έργο μιλά για έναν άλλο πλούτο αλλά και για μια απώλεια. Το πλούτο της φύσης και την απώλεια ή μάλλον τη φθορά του περιβάλλοντος. “Όντως η δική μας πρόταση αναφέρεται σε μια αρχιτεκτονική των λίγων μέσων και των μικρών προϋπολογισμών σε αντίθεση με τη star architecture, των πολύ ακριβών κτιρίων κάποιων λίγων επώνυμων, παγκοσμίως γνωστών αρχιτεκτόνών” λέει ο Ζήσης Κοτιώνης, καθηγητής στο τμήμα Αρχιτεκτόνων του πανεπιστημίου Θεσσαλίας.
Λέκτορας στο ίδιο πανεπιστήμιο είναι και η Φοίβη Γιαννίση, και σίγουρα η άμεση επαφή των δύο με τον θεσσαλικό κάμπο και τους ανθρώπους του τους έκανε να διατυπώσουν την πρότασή τους, η οποία ενδέχεται και να προβληματίσει όσους αναρωτηθούν εάν το σύνολο που θα παρουσιαστεί στη Βενετία μπορεί να χαρακτηριστεί αρχιτεκτονικό έργο.
Η απάντηση που δίνει ο Ζήσης Κοτιώνης μπορεί να πείσει όλους: “Το ίδιο το κατασκεύασμα που φτιάχνουμε είναι μια αρχιτεκτονική πρόταση όπως και η συγκρότηση του χώρου του περιπτέρου, όπου θα τοποθετηθεί. Όμως το πιο σημαντικό είναι αυτό που προτείνουμε, ότι δηλαδή αρχιτεκτονική δεν είναι μόνο η οικοδόμηση κτιρίων αλλά η διαμόρφωση χώρων. Άρα η καλλιέργεια των αγρών, η συγκρότηση του τοπίου είναι μια αρχιτεκτονική πράξη. Και αυτό πρέπει να το αναγνωρίσουμε ειδικά στην Ελλάδα, διότι εδώ το τοπίο είναι πολύ ενδιαφέρον και βρίσκεται σε μια πολύ κρίσιμη κατάσταση”.
Προτάσεις υπέρβασης της κρίσης
Οι λέξεις “κρίση” και “κρίσιμος” επανέρχεται συχνά στη συζήτηση με τον Ζήση Κοτιώνη, αλλά συναντάται και στην πρόταση που κατέθεσαν για το έργο τους και έγινε δεκτή από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής.Μέλη της ομάδας ενώ διαμορφώνεται το έργο των Κοτιώνη - Γιαννίση, το οποίο θα “ταξιδέψει” στη Βενετία.
Γράφουν εκεί “η οικονομική κρίση που διέρχεται η Ελλάδα και ο ευρωπαϊκός χώρος είναι ταυτόχρονα κρίση της παραγωγής και της εργασίας στο μητροπολιτικό και, γενικά, στο ανθρωπογενές περιβάλλον. Πέρα από τα όρια της μητρόπολης, ο αγροτικός χώρος διέρχεται αυτήν την κρίση μετά τα αδιέξοδα της εκμηχανισμένης γεωργίας των μονοκαλλιεργειών και των ευρωπαϊκών επιδοτήσεων”. Με αυτές τις φράσεις ορίζουν και το μέγεθος του προβλήματος, ενώ φροντίζουν να διατυπώσουν και προτάσεις υπέρβασης της κατάστασης που επικρατεί.
Το αρχείο σπόρων που μεταφέρει η κιβωτός υπενθυμίζει και το τοπίο και το περιβάλλον στο οποίο ζούμε, γίνεται ένας φορέας ενημέρωσης. Σημαντικό δεδομένο στην πρόταση των Κοτιώνη - Γιαννίση ότι δεν αναφέρονται με ρομαντισμό σε μια χαμένη αθωότητα, αλλά μιλούν με σύγχρονους όρους ή όπως λέει ο Ζήσης Κοτιώνης “το ωραίο τοπίο είναι κάτι που βλέπει κανείς. Όμως το περιβάλλον το ζει. Λέμε ότι αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα περνά μια βαθιά κρίση και πρέπει να ξανασκεφτούμε πως στην εποχή των νέων τεχνολογιών μπορεί να κατοικηθεί η ύπαιθρος με νέους όρους”.
Για την υλοποίηση της πρότασης, οι Ζήσης Κοτιώνης και Φοίβη Γιαννίση συνεργάσθηκαν με τον σκηνοθέτη Γιάννη Ισιδώρου για τα βίντεο, με τον αρχιτέκτονα Κώστα Μανωλίδη για τον σχεδιασμό της έκθεσης αγροτικών τοπίων, ο πληροφοριακός σχεδιασμός είναι του εικαστικού Αλέξανδρου Ψυχούλη, ενώ σύμβουλος της εγκατάστασης είναι η εικαστικός Μαρία Παπαδημητρίου. Ο βιολόγος Ορέστης Δαβίας ανέλαβε τη συλλογή του φυτογενετικού υλικού από αγροτοπαραγωγικές μονάδες και τράπεζες σπόρων και την ταξινόμησή του στις εξής κατηγορίες: διατροφικά, θεραπευτικά, καλλωπιστικά, αφροδισιακά, ευφορικά και θανάσιμα!
Η κιβωτός έχει μήκος 12 μ., πλάτος 2,70 και ύψος 3,30, ενώ στην κουζίνα της οι σπόροι θα γίνονται τροφή, δηλαδή άλλο ένα κομμάτι του ανθρώπινου πολιτισμού.
Η ανανέωση του οικονομικού πλούτου
Όμως η κρίση δεν εντοπίζεται μόνο στην ύπαιθρο και ο Ζήσης Κοτιώνης, που έχει υπογράψει πολλά κτίρια στην Αθήνα και αλλού, το γνωρίζει καλά. Στις πόλεις έχει παγιωθεί μια κατάσταση που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως χαοτική. Έτσι οι λύσεις δεν είναι πολλές, όπως λέει, και επισημαίνει ως προβλήματα που καλούνται όλοι να αντιμετωπίσουν τα υπάρχοντα κτίρια και το τι μέλλει γενέσθαι με αυτά.
“Τα υπάρχοντα μεταπολεμικά κελύφη έχουν αρχίσει να παλιώνουν. Άρα, στις επόμενες δεκαετίες θα πρέπει να συζητηθεί η ανανέωση του οικοδομικού πλούτου και φυσικά με πολύ ισχυρά περιβαλλοντικά κριτήρια. Σοβαρό είναι επίσης το θέμα της κοινωνικής διαστρωμάτωσης των πόλεων κυρίως με την είσοδο των μεταναστών. Και τα δύο δεν έχουν, δυστυχώς, συζητηθεί σοβαρά”.
Πρόκειται για θέματα που απαιτούν μια διεπιστημονική προσέγγιση, η οποία ίσως έχει φθάσει η ώρα να γίνει. Πάντως, στην ελληνική κιβωτό όλα τα μέλη της ομάδας απέδειξαν πώς μπορεί να υλοποιηθεί μια τέτοια προσέγγιση και τα ενδιαφέροντα αποτελέσματα που μπορεί να έχει. Η 12η Διεθνής Έκθεση Αρχιτεκτονικής της Βενετίας θα εγκαινιασθεί στις 29 Αυγούστου και θα λειτουργήσει ως τις 21 Νοεμβρίου. Στην συνέχεια ας ελπίσουμε ότι η λυόμενη κιβωτός μας θα μπορέσει να ξαναστηθεί κάπου στα μέρη μας. Η επίσκεψή της θα ήταν ένα μάθημα για όλους.
